Paddestoelen en verhaalpatronen
Paddestoelen – wat hebben die nu te maken met verhaalpatronen – de bewuste of onbewuste schema’s waarmee wij het verhaal van de Bijbel weergeven? Natuurlijk gaat het om een vergelijking. Onzichtbare, wijdvertakte ondergrondse structuren laten paddestoelen verschijnen, ook waar je misschien bovengronds een exemplaar hebt weggeplukt. Maar eerst de verhaalschema’s, de vertelpatronen…
Al een tijdje ligt dat krantenknipsel er. Uit Nederlands Dagblad in december 2015. Met daarin die zinnen die erom vragen becommentarieerd te worden.
“Het Oude Testament bevat eeuwenoude teksten over Gods volk Israël. Het Nieuwe Testament bracht daarbij een boodschap van hoop, liefde en redding.”
Het zijn zinnen in een artikel dat bedoeld is om lezers met een positieve blik te laten kijken naar de Bijbel, want de Bijbel is relevant en inspirerend. De auteur is verbonden aan het Nederlands Bijbelgenootschap en gelooft in wat hij doet.
Maar wat wordt er in die twee zinnetjes eigenlijk gezegd over de Bijbel? Natuurlijk vraagt een krantenartikel om korte en bondige omschrijvingen. Maar laten deze twee zinnetjes niet een eeuwenoud denkschema over de Bijbel zichtbaar worden? Daarin gaat het Oude Testament over Israël. Het Nieuwe Testament heeft echter een boodschap van geloof, liefde en redding. Dat is wat er eigenlijk gezegd wordt. Misschien is het niet zo bedoeld, maar de suggestie wordt gewekt dat het Oude Testament geen boodschap van hoop, liefde en redding bevat. En het Nieuwe Testament – zo zou deze korte omschrijving kunnen suggereren – gaat wel over hoop, liefde en redding, maar niet (meer) over Israël. Het Oude Testament lijkt volgens deze korte omschrijving niet over de volken, de wereld en Gods toekomstplannen te spreken. De teksten van het Oude Testament lijken een liefdeloos boek te vormen, zonder hoop en redding. Deze omschrijving zou de suggestie kunnen wekken dat teksten over Israël tegengesteld zijn aan hoop, liefde en redding. Impliciet wordt ook Jezus – Hij staat immers centraal in de boodschap van het NT – schijnbaar tegenover Israël gesteld. Misschien is het allemaal niet zo bedoeld. Een kort artikel in een krant vraagt om heel korte formuleringen. Maar juist dan komen die onderhuidse paradigma’s, die eeuwenoude verhaalschema’s boven. Onverhoeds – en misschien wel niet geheel overdacht en bewust. Maar daarom niet minder schadelijk.
Ondergrondse en haast onzichtbare verbindingen laten paddestoelen tevoorschijn komen. Eenmaal volgroeid zorgen de paddestoelen door het uitzaaien van de sporen weer voor nieuwe ondergrondse netwerken. Zo is het ook met eeuwenoude denk- en vertelpatronen, ze zijn taai en hardnekkig. We ‘zien’ ze soms niet meer en zijn ons er niet van bewust. Ze komen soms zo maar onverhoeds weer boven en bevestigen dan op hun beurt weer de vervormende schema’s waarin wij de Schrift en het handelen van God met Israël en de volken hebben gegoten.
We zullen als wereldwijde christelijke geloofsgemeenschap op zoek moeten gaan – zoals het volk Israël naar het gezuurde ter voorbereiding op Pesach – om onze vervormende verhaalschema’s te herkennen en weg te doen. We moeten Gods weg nieuw leren lezen en daar zuiver over leren vertellen. Ook als we heel kort moeten zijn.