Zwart-wit denken over de kerk !?
In sommige reacties op de Messias leren wordt de vinger gelegd bij wat ervaren wordt als zwart-wit denken over de kerk en de kerkgeschiedenis. In de recensie van prof. dr. M. J. Paul in Reformatorisch Dagblad wordt gesproken over ‘de reactiehouding op de kerk’. Is het boek inderdaad vanuit een reactiehouding geschreven? Doet het boek geen recht aan ‘stromingen die de blijvende verkiezing van Israël benadrukten’ (M.J. Paul)?
In het boek laat ik zeker zien dat er alle eeuwen door in theologisch en praktisch opzicht uitzonderingen geweest zijn op de regel. De ‘stromingen die de blijvende verkiezing van Israel benadrukten’ zijn zulke uitzonderingen op de regel geweest. Ik besteed daar ook op pagina 180 aandacht aan en noem als Nederlands voorbeeld de Israëltheologie in de kringen van de Nadere Reformatie onder verwijzing naar M. van Campen, Gans Israel, II. Voetiaanse en coccejaanse visies op de joden gedurende de zeventiende en achttiende eeuw, Zoetermeer 2006. Maar als het gaat om een karakterisering van de lijn van denken binnen de totaliteit van de christelijke kerk der eeuwen kan daarin toch wel een constante aangewezen worden. In dit ‘traditionele canonieke verhaal’ speelden en spelen de blijvende verkiezing en betekenis van Gods volk Israël geen echte rol of ze zijn daarin gewoon afwezig. De boodschap over en het verstaan van de Messias zijn daar ontegenzeggelijk door getekend.
Maar wat dan met dat ‘zwart-wit denken’ over de kerk en de kerkgeschiedenis? Ik zou dat kunnen nuanceren door te wijzen op die plaatsen in het boek waar ik spreek over de genade van God die in de wereldwijde christelijke geloofsgemeenschap werkzaam is geweest – alle eeuwen door. Maar dat zou geen echte verklaring zijn voor de ernstige toon die in de Messias leren doorklinkt. Die ernstige toon heeft alles te maken met het feit dat het boek niets slechts een zakelijk theologisch boek wil zijn. Het wil ook voor het Aangezicht van God oproepen tot omkeer. En de toon is die van de priesterlijke verootmoediging die we bij Daniel en Nehemia aantreffen. Beiden vormden op zichzelf genomen uitzonderingen binnen de volksgemeenschap van Israël. Toch bidden beiden terwijl ze zich verootmoedigen onder de zonden van het geheel van het volk (zie Daniel 9 en Nehemia 1). Wat beleefd wordt als ‘zwart-wit denken’ of als een ‘reactiehouding op de kerk’ heeft daarmee te maken dat wij voor Gods Aangezicht ons slechts kunnen buigen onder de schuld van het geheel van de wereldkerk. En van daaruit wegen zoeken van omkeer en nieuw lezen en denken.
Te meer is dat van belang omdat dit traditionele leespatroon – het traditionele canonieke verhaal – niet ver weg is maar onder ons aanwezig en nog steeds actief. Verscheidene eerdere blogberichten laten dat duidelijk zichtbaar worden.
De verootmoediging onder de schuldige geschiedenis van de christelijke geloofsgemeenschap tegenover heel Israel werd op de hierboven aangeduide manier ook onder woorden gebracht tijdens de slotmanifestatie van Wij kiezen voor eenheid op 6 oktober 2012. Hier een video van dit gedeelte van die dag.